admin, Author at Наманган вилоят маъмурий суди

“Судлар тўғрисида” ги қонунинг мазмуни ва вазифалари

Суднинг асосий вазифалари фуқароларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва бошқа қонунлари, халқаро шартномаларида, шунингдек инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги халқаро ҳужжатларда кафолатланган ҳуқуқлари ҳамда эркинликларини, давлат ва жамоат манфаатларини, юридик шахслар ҳамда якка тартибдаги тадбиркорларнинг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилишдан иборат.

Судьялар мустақиллигининг ҳуқуқий кафолатлари бу ушбу кафолатларнинг ҳуқуқий жихатдан тартибга солинганлиги билан изохланади.

Ўзбекистон Республикасининг “Судлар тўғрисида”ги қонунига мувофиқ, Судьянинг шахси дахлсиз.

Судьянинг дахлсизлиги унинг турар жойига, хизмат хонасига, у фойдаланадиган транспорт воситаси ва алоқа воситаларига, хат-хабарларига, унга тегишли ашёлар ва ҳужжатларга тааллуқлидир.

Шунингдек судьяларнинг шахсий хавфсизлигини таъминлаш мақсадларида уларга Ўзбекистон Республикаси Олий суди раиси томонидан белгиланадиган рўйхат бўйича сақлаш, олиб юриш ва ундан фойдаланиш ҳуқуқи билан хизмат қуроли ҳамда шахсий ҳимоя воситалари берилади. Зарур ҳолларда тегишли суд раисининг қарорига биноан ички ишлар органи судья ва унинг оиласи учун қуролли соқчилар ажратади.

Судьяга нисбатан жиноят иши фақат Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори томонидан қўзғатилиши мумкин.

Судья Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг хулосаси олинмасдан ва Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг розилигисиз жиноий жавобгарликка тортилиши, қамоққа олиниши мумкин эмас.

Судья тегишли судьялар малака ҳайъатининг хулосаси олинмасдан маъмурий жавобгарликка тортилиши мумкин эмас.

Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши раисининг судьялар дахлсизлигини бузганлик ва уларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига аралашганлик фактлари тўғрисидаги тақдимномаси прокуратура органлари томонидан бир ой муддатда кўриб чиқилади. Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси кўрсатилган фактлар бўйича жиноят иши қўзғатилганлиги ёки қўзғатилиши рад этилганлиги ҳақида Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашига хабар беради.

Судьяни ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга гувоҳ ёки гумон қилинувчи сифатида сўроқ қилиш учун чақиришга фақат тегишли судьялар малака ҳайъатининг розилиги билан йўл қўйилади.

Судьяга нисбатан қамоққа олиш тарзидаги эҳтиёт чораси фақат унга нисбатан ўта оғир жиноят ёки одам ўлимига сабаб бўлган қасддан бошқа жиноят содир этганликда айб қўйилган ҳолларда қўлланилиши мумкин. Мазкур қоида судья сифатида ишлаган даврида шундай жиноят содир этганликда айбланаётган собиқ судьяга нисбатан ҳам қўлланилади.

Судья ҳуқуқбузарлик содир этганликда гумон қилиниб ушлаб турилган тақдирда, бу ҳақда ушлаб туриш учун асос бўлган ҳужжатлар кўчирма нусхалари илова қилинган ҳолда Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашига у ушланган пайтдан эътиборан уч соатдан кечиктирмасдан хабар қилиниши шарт.

Судьянинг шахси дахлсиз. Судьянинг дахлсизлиги унинг турар жойига, хизмат хонасига, у фойдаланадиган транспорт воситаси ва алоқа воситаларига, хат-хабарларига, унга тегишли ашёлар ва ҳужжатларга тааллуқлидир.

Судьяларнинг шахсий хавфсизлигини таъминлаш мақсадларида уларга Ўзбекистон Республикаси Олий суди раиси томонидан белгиланадиган рўйхат бўйича сақлаш, олиб юриш ва ундан фойдаланиш ҳуқуқи билан хизмат қуроли ҳамда шахсий ҳимоя воситалари берилади. Зарур ҳолларда тегишли суд раисининг қарорига биноан ички ишлар органи судья ва унинг оиласи учун қуролли соқчилар ажратади.

Судьяга нисбатан жиноят иши фақат Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори томонидан қўзғатилиши мумкин.

Наманган вилоят маъмурий суди

судьяси: Қ.Тажиматов.

Судья катта ёрдамчиси: Х.Нематжонов.

“Конституция-ҳуқуқий ислоҳотларнинг муҳим пойдевори”

Конституциянинг биринчи бўлими конституциянинг Асосий Принципларига бағишланган бўлса, иккинчи бўлимида «Инсон ва фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари, эркинликлари ва бурчлари » деб аталиб, унда фуқароликка эга бўлиш, уни йўқотиш асослари, шахсий ҳуқуқ ва эркинликлар, сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар, бу ҳуқуқларнинг кафолотлари тўлик ёритиб берилган.

Конституциянинг 18 моддасида ҳар бир фуқаро мустақил давлатимизда тенглик асосида, бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиши, жинси, эрки, дини, миллати, тили, ижтимоий келиб чиқиши, жамиятда тутган ўрни, эътиқоди ва мавқеидан қатъий назар конституция асосда тенг эканлигининг эътироф этилиши билан унинг тўлиқ кафолати яратилганлиги кўриниб турибди.

Давлатимиз худудида истиқомат қилувчи барча миллат ва элатларнинг миллий урф одатлари, анъаналари, яшаш қоидалари, тили ва маданий бойликларига хурмат билан муносабатда бўлиш, ўзлигини сақлаган холда уларни ривожлантириш шарт-шароитлари тўлиқ таъминланган. Барча фуқароларнинг бир-бирлари билан тенглиги эътироф қилинган. Айрим шахсларга қўлланилиши лозим бўлган имтиёзлар фақат ижтимоий адолат тамойиллари асосида бўлиши тўлиқ кафолатланган.

Шу билан бирга фуқаролар ўзларининг ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш жараёнида давлат ва жамиятнинг ёки мансабдор шахсларнинг қонуний манфаатларига путур етказувчи ҳар қандай ҳаракатлардан тийилишлари билан бирга бошқа фуқароларнинг ҳам ҳуқуқлари ва эркинликларига бирон бир тарзда зарар етказмасликлари шарт.

Фуқароларнинг ҳуқуқлари шахсий, сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқларга бўлиниб, конституцияда ҳар бирининг тўлиқ мазмуни, ваколат доираси, ҳимоя этилиши, ўзаро фарқли жиҳатлари ҳамда кафолатланишини аниқ белгилаб берилган.

Наманган вилоят маъмурий судининг судьяси У.Нишанова ўз сўзида йиғилиш марузасида Фарзанд энг аввало оилада, маҳаллада ва ўқув масканларида шаклланади. Уларга таълим бериш жараёнида тарбия масаласини асло четда қолдирмаслигимиз, уни иккинчи даражали деб билмаслигимиз лозим. Таълим шахснинг муайян сохадаги билими, интеллектуал салохиятини оширади.

Инсон ҳуқуқларига оғишмай амал қилиш ва демократия каби умуминсоний қадриятлар Ўзбекистоннинг давлатчилик манфаатларига халқнинг ўзига хослигига, унинг анъана ва урф-одатларига тўла мос келади.

Мустақил Ўзбекистоннинг биринчи Конституцияси келажаги буюк давлатнинг ишончли ҳуқуқий кафолатларини мустахкамлайди.

У инсон ҳуқуқлари, демократия, эркинлик, барқарорлик ва тараққиёт принциплари мажмуини ифодалайдиган ҳуқуқий ва адолатли давлат қуриш йўлларини аниқ ифода этган.

Наманган вилоят маъмурий суди

судьяси: Қ.Тажиматов.

Судья катта ёрдамчиси: Х.Нематжонов.

“Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари қуқуқларининг самарали қимоя этилишини таъминлаш ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”

Мамлакатда суд тизимини демократлаштириш, судлар фаолияти шаффофлигини таъминлаш, аҳоли билан мулоқотни кенгайтириш ва одил судловни амалга оширишда жамоатчилик ролини кучайтиришга қаратилган салмоқли ишлар бажарилди.

Олий суднинг расмий веб-сайтида барча суд қарорлари доимий равишда эълон қилинмоқда, судлар ўз қарорларининг мазмун-моҳиятини суд процесси иштирокчиларига тушунтириб келмоқда, суд раислари ҳар чоракда оммавий ахборот воситалари билан брифинглар ўтказмоқда.

Шу билан бирга, фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ҳуқуқларини ҳимоя қилишда судларнинг, айниқса маъмурий судларнинг ролини кучайтириш, уларни фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳақиқий ҳимоячисига айлантириш зарур бўлиб ҳисобланади.

Жамиятда маъмурий судларга бўлган ишончни янада ошириш мақсадида давлат органлари томонидан суд қарорлари ижро этилиши устидан назоратнинг таъсирчан механизмларини жорий этиш талаб этилади.

маъмурий суд ишларини юритишни «суднинг фаол иштироки» тамойили асосида амалга ошириш назарда тутилди. Бунда маъмурий судларга ишнинг ҳақиқий ҳолатларини аниқлаш учун ўз ташаббуси билан далилларни йиғиш мажбурияти юкланади, ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига эса, далилларни йиғишда фақат ўз имконияти доирасида иштирок этишига шароит яратилади.

Шу билан бирга, фуқароларнинг судма-суд овора бўлишининг олдини олиш мақсадида қарорда ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига оммавий-ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқадиган низо билан бирга, унга сабабий боғланишда бўлган, яъни давлат органи ёки мансабдор шахс етказган зарарни ундириш талабини ҳам маъмурий судга билдириш ҳуқуқи тақдим этилди ва бундай талабларни кўриб чиқиш маъмурий судлар ваколатига ўтказилиши белгиланди.

Аҳолининг одил судловга эришиш даражасини ошириш, низо тарафлар ўртасида мақбул усулда ҳал қилинишини таъминлаш мақсадида қарорда фуқаро ёки тадбиркорлар шикоятлари асосида кўриладиган ишларда ярашувга эришиш механизмлари кенг жорий қилинади. Тарафларга айрим тоифадаги ишлар бўйича келишув битимини тузиш ҳуқуқи ҳам берилади.

Мазкур чора-тадбирларнинг амалга оширилиши давлат органлари фаолият юритишини, фуқаро ва юридик шахслар ҳуқуқлари ва манфаатлари самарали ҳимоя қилинишини таъминлайди. Шунингдек, маъмурий суд иш юритувини халқаро стандартларни инобатга олган ҳолда такомиллаштиришга ҳамда маъмурий судларни ҳақиқий халқ судига айлантиришга хизмат қилади.

Наманган вилоят маъмурий суди

судьяси: Қ.Тажиматов.

Судья катта ёрдамчиси: Х.Нематжонов.

“Фуқаро ва тадбиркорлик субъетлари орасида “маъмурий судлар фаолияти ва уларнинг жамиятда қонунийликни таъминлашдаги рўли”

Малумки Президентимизнинг 2021 йил 22 ноябрдаги «2022-2023 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистон маъмурий ислоҳотлари дастурини ишлаб чиқиш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида»ги Фармойиши бу борада муҳим аҳамият касб этмоқда. Унда мазкур маъмурий ислоҳотлар дастурини ишлаб чиқиш бўйича амалий
чора-тадбирлар белгиланган.

Шу ўринда Президентимизнинг жорий йил 29 январь куни қабул қилинган «Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлаш ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорини алоҳида таъкидлаш лозим.

Мазкур қарор мамлакатимизда маъмурий юстиция соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотларнинг мантиқий давомидир.

Конституциямизнинг 44-моддасига кўра, ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмаларининг ғайриқонуний хатти-ҳаракатлари устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланган.

Шу муносабат билан фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ҳуқуқларини ҳимоя қилишда судлар, айниқса, маъмурий судларнинг ролини кучайтириш, уларни фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳақиқий ҳимоячисига айлантириш зарур.

Бунинг учун, аввало, жамиятда маъмурий судларга бўлган ишончни янада ошириш мақсадида давлат органлари томонидан суд қарорлари ижро этилиши устидан назоратнинг таъсирчан механизмларини жорий этиш талаб этилади.

Дарҳақиқат, суд амалиёти таҳлил қилинганда маъмурий судларда иш ҳолатларини исботлаш мажбурияти тарафларнинг ўзига юклатилгани уларни тенгсиз ҳолатга келтираётганини кўрсатди. Жумладан, ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки юридик шахснинг ўз талабларини исботлаб бериш бўйича имкониятлари давлат органларининг ресурсларига қараганда бирмунча чекланган.

Наманган вилоят маъмурий суди

судьяси: Қ.Тажиматов.

Судья катта ёрдамчиси: Х.Нематжонов.

ЭЪЛОН!!!

Наманган вилоят маъмурий суди вакант бўлган вилоят судининг судья катта ёрдамчиси лавозимига танлов эълон қилади.

Танловда олий ўқув юртларини юриспруденция йўналиши бўйича тамомлаган, камида 1 йил туман (шаҳар) судларида ишлаган номзодлар иштирок этишлари мумкин.

Номзодлар аризага маълумотнома (объективка) ва яқин қариндошлари тўғрисидаги маълумотнома, диплом, (чет элда ўқиганлиги тўғрисидаги дипломга эса, диплом тан олинганлиги ва нострификация қилинганлигини тасдиқловчи гувоҳнома) паспорт ҳамда меҳнат дафтарчаси нусхаларини илова қилган ҳолда 2022 йил 30 сентябрга қадар вилоят маъмурий судига мурожаат этишлари мумкин.

Манзил: Наманган шаҳри, Лутфий кўчаси, 6-уй.

ЧЕТ ЭЛ ИНВЕСТИЦИЯЛАРИНИНГ ЖАЛБ ЭТИШДА МАҲСУЛОТ ТАҚСИМОТИГА ОИД БИТИМ ДОИРАСИДА АМАЛГА ОШИРИЛАДИГАН ФАОЛИЯТГА СОЛИҚ СОЛИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ.

Аннотация: Мақолада Ўзбекистон Республикасининг чет эл инвестицияларининг жалб этишда маҳсулот тақсимотига оид битим доирасида амалга ошириладиган фаолиятга солиқ солишнинг ўзига хос хусусиятлари ўрганилди, нефть-газ соҳасига мисолида. Солиқ соҳасидаги охирги ўзгаришларнинг республика инвестицион муҳитига ижобий таъсири исботланди ва эътироф этилди. Маҳсулот тақсимотига оид битим имзолаш шартлари ва вужудга келадиган мажбуриятлар таҳлил этилиб асосли тавсия ва таклифлар берилди.

Калит сўзлар: солиқлар; солиқ мажбурияти; чет эл инвестициялари; маҳсулот тақсимотига оид битим; инвестор; йирик компаниялар.

Кириш. Маҳсулот тақсимлаш тўғрисидаги битим шартнома – бу давлат (шартноманинг бир томони) тадбиркорлик субъектига (инвесторга) қайтариладиган асосда ва маълум вақт давомида ер қаъри ҳудудида минерал хом ашёларни қидириш, излаш, қазиб олиш бўйича эксклюзив ҳуқуқларни берадиган шартнома ва инвестор (бошқа шартнома тарафи) бу ишларни ўз маблағи ва ўз риски билан амалга ошириш мажбуриятини олади. Демак бугунги кун талаби мамлакатлар хорижий инвестицияларни ўз иқтисодиётини ривожлантириш учун асос деб билишади бежиз эмас. Хорижий инвестициялар нафақат глобаллашувнинг асосий омили, балки глобал корпорацияларни миллий иқтисодиётни мустаҳкамлашда жалб этишдир ва бу молиявий ва иқтисодий жиҳатдан муҳим роль ўйнайди. Бу мамлакатларнинг ишлаб чиқариш жараёнини қўшимча капитал билан таъминлайди ва иқтисодий ўсиш даражасини оширишда бевосита иштирок этади.

Таҳлил шуни кўрсатадики, бугунги кунда инвестициялар ҳар қандай мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг асосий омили ҳисобланади. Шу туфайли дунёнинг кўплаб ривожланган давлатлари ўз иқтисодиётининг жадал ўсишига эришдилар. Мамлакат иқтисодиётининг ривожланиши, биринчи навбатда, мамлакатда ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳасига боғлиқ. Бу ўз-ўзидан тадбиркорликни ривожлантириш ва иқтисодиётни ривожлантириш учун мамлакатда қулай ишбилармонлик муҳитини яратиш зарурлигини кўрсатади. Ва буни тез ва самарали амалга оширишнинг энг қулай ва осон усули бу иқтисодиётга инвестицияларни фаол жалб қилиш ва фойдаланишдир яъни ўрганилаётган мавзу ўрни, доираси маҳсулот тақсимотига оид битим доирасида амалга ошириладиган фаолиятга солиқ солишнинг ўзига хос хусусиятларини ўрни бунда беқиёсдир.

2020 йил 1 январдан бошлаб кучга кирган янги таҳрирдаги «Солиқ кодекси» да юқоридаги масала долзарблиги ўз исботини топди. Бу ўз навбатида хорижий инвесторларга, юридик ва жисмоний шахсларга солиқ солиш тартибида юз берган асосий ўзгаришлар ҳақида хабар берди. [1]

Мавзуга оид адабиётларнинг таҳлили. «Инвестиция» атамаси лотин тилидаги «инвест» сўзидан келиб чиққан бўлиб «қўйиш», «маблағни сафарбар этиш», «капитал қўйилмаси» маъносини беради.[12] Кенг маънода инвестиция, маблағни кўпайтириб ва қайтариб олиш мақсадида сафарбар этишни билдиради. Кўпгина ҳолларда «инвестиция» тушунчаси иқтисодий ва бошқа фаолият объектларига киритиладиган моддий ва номоддий неъматлар ҳамда уларга доир ҳуқуқлар тарзида таърифланади. [13] Инвестиция деганда барча турдаги миллий ва интелектуал бойликлар тушунилиб, улар тадбиркорлик фаолияти объектларига йўналтирилиб даромад келтириши ёки бирор-бир ижобий самарага эришиши зарур. Инвестиция киритишдан асосий мақсад даромад олиш ва ижобий ижтимоий самарага эришишдир.

Инвестициялар капитал қўйилмалар шаклида ҳам амалга оширилади, ҳамда ўзидаги янги қурилишларга, кенгайтиришга, реконструкцияга ва фаолият кўрсатаётган корхоналарни техник қайта жиҳозлашга, ускуналар, инвентарлар, лойиҳавий маҳсулотлар сотиб олишга сарф-харажатларни мужассамлаштиради. Иқтисодий фанлар ва амалиёт «инвестиция» ва «капитал қўйилма» терминлари бир хил тушунча эмаслигини, яъни синоним сўзлар эмаслигини таъкидлайди.

Инвестициялар капитал қўйилмага нисбатан кенг мазмунли, қамровли тушунчадир. Ғарб адабиётларида инвестициялар борасида сўз юритилганда асосий эътибор фонд бозорига қаратилади, чунки ривожланган мамлакатларда инвестициялар асосан қимматли қоғозлар ёрдамида амалга оширилади.

Инвестиция тушунчаси ягона ва тўлиқ тушунча беришлик учун анчагина кенг бўлиб ҳисобланади. Иқтисодий фаннинг турли қисмларида ва амалий фаолиятнинг турли соҳаларида инвестиция мазмуни ўзининг хусусиятларига эга. Инвестициялар – жорий даврда истеъмол қилинмаган ва иқтисодиётда капитал ўсишини таъминловчи ЯИМ нинг бир қисмидир.

Инвестицияларга аниқ ва равшан таъриф бериш ҳамда уларнинг мулкий шакллари, капитал қўйилмалар, капитал, кредит тушунчаларининг фарқларини очиб бериш зарурияти пайдо бўлди. Замонавий молия назарияси масалалари Ж.Фон. Нейман, [2] О.Моргенштерн,[3] Г.Марковитс, [4] Ж.Тобин, [5] В. Шарп,[6] Ф.Модиляни, М.Миллер ва бошқаларнинг асарларида ривожлантирилган. [7]

Молия назариясида инвестиция деганда реал ёки молиявий активларни олишни тушунилади, яъни бугунги сарфларнинг мақсади келажакда даромад олиш бўлиб ҳисобланади. Бошқача сўз билан айтганда, инвестициялар – муайян қийматни, бўлиши ноаниқроқ бўлган келажак қийматга алмашишдир У.Шарп инвестицияларни реал ва молиявий инвестицияларга ажратиб, уларга қуйидагича таъриф беради: «Реал инвестициялар асосан моддий активларга (ер, ускуналар, заводлар) қилинган инвестициялардир. [11] Молиявий инвестициялар бу қоғозда битилган шартномалардир. Буларга оддий акциялар ва облигациялар киради. Ривожланаётган иқтисодиётда инвестицияларнинг асосий қисми реал инвестицияларга тегишлидир. Ривожланган иқтисодиётда эса инвестицияларнинг асосий қисми молиявий инвестициялаш институтларининг кенг миқёсида ривожланиши реал инвестицияларнинг ўсишига сабабчи бўлади. Инвестицияларнинг бу икки шакли бир-бири билан рақобатлашувчи эмас, балки бир-бирини тўлдирувчидир». [8]

Тадқиқот методологияси. Мақолада қуйидаги метод ва усуллар қўлланилди: дедукцион ва индукцион белгилаш, маҳсулот тақсимотига оид битим доирасида амалга ошириладиган фаолиятга солиқ солишнинг ўзига хос хусусиятлари бўйича фактор таҳлили ва олимлар фикрлари ўрганилди.

Таҳлил ва натижалар. Юқорида айтиб ўтилганидек инвестицияларга бежизга биз урғу қаратмадик чунки, маҳсулот тақсимотига оид битим доирасида амалга ошириладиган фаолиятга солиқ солишнинг ўзига хослиги айнан инвестицияларни жалб этишда кўринади.

2019 йилда янги таҳрир қилинган Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодексининг бутун бошли «69-боб. Маҳсулот тақсимотига оид битим доирасида амалга ошириладиган фаолиятга солиқ солишнинг ўзига хос хусусиятлари» деб номланиши бежиз эмас, яна бир исботи ушбу ўзгаришларнинг оқибатида 2022- йилнинг январь-март ойларида асосий капиталга инвестицияларнинг 61,1 % и ёки 30,6 трлн. сўми жалб этилган маблағлар ҳисобидан молиялаштирилган бўлса, корхона, ташкилот ва аҳолининг ўз маблағлари ҳисобидан 38,9 % ёки 19,5 трлн. сўм молиялаштирилди.

Жами инвестициялар ҳажмида, марказлашган молиялаштириш манбалари ҳисобидан молиялаштирилган асосий капиталга инвестицияларнинг улуши, 2021- йилнинг мос давридаги улушига нисбатан 5,1 % пунктга камайиб, 6,9 % ни ёки 3,5 трлн. сўмни ташкил этди.

Мос равишда, марказлашмаган молиялаштириш манбалари ҳисобидан 46,6 трлн. сўм ёки жами инвестицияларнинг 93,1 % инвестициялари ўзлаштирилиб, 2021- йилнинг мос давридаги кўрсаткичга нисбатан 5,1 % пунктга кўпайди.

Таъкидлаш жоизки, асосий капиталга ўзлаштирилган инвестицияларнинг асосий қисми корхона ва ташкилотларнинг ўз маблағлари ҳисобидан молиялаштирилди. Бу, албатта, хўжалик юритувчи субъектлар биринчи навбатда ички ресурсларидан фойдаланган ҳолда ўз фаолиятини кенгайтириш ёки модернизация қилишни афзал кўришини исботлайди.

Кейинги йилларда Республикада кенг кўламли қулай инвестиция муҳитини яратиш, хорижий инвестицияларни, хусусан, тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб этиш ва ўзлаштириш бўйича чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Натижада тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳисобидан молиялаштирилган 8,0 трлн. сўм инвестициялар, ёки 2021- йилнинг мос давридаги кўрсаткичга нисбатан 4,0 % пунктга кўпайган ҳолда жами инвестициялардаги улуши 15,9 % га тенг инвестициялар ўзлаштирилди.

Асосий капиталга инвестициялар ўсиш суръатларини молиялаштириш манбалари бўйича энг юқори кўрсаткич Сув таъминоти ва канализация тизимларини ривожлантириш жамғармаси маблағлари ҳисобидан кузатилиб, ўтган 2021- йилнинг мос даврига нисбатан 2,2 мартага кўпайди.

Ўзбекистон Республикасининг нефть-газ тармоғини ривожлантириш, нефть ва газга бой истиқболли минтақаларда қидирув ва разведка ишларини жадал олиб боришда бевосита хорижий сармояларни кенг кўламда жалб этиш ғоят муҳим устувор йўналиш бўлиб ҳисобланади.

Ўзбекистон Республикасининг «Маҳсулот тақсимотига оид битимлар тўғрисида»ги қонунига асосан МТБ шартнома ҳисобланиб, унга мувофиқ Ўзбекистон Республикаси ҳақ олиш асосида ва муайян муддатга чет эллик инвесторга битимда кўрсатилган ер қаъри участкасида конларни аниқлаш, қидириш ва фойдали қазилмаларни кавлаб олиш ҳамда шулар билан боғлиқ бўлган ишларни олиб бориш учун мутлақ ҳуқуқлар беради. Инвестор эса ўз маблағлари ҳисобига ва таваккал қилиб мазкур ишларни амалга ошириш мажбуриятини олади.

Ўзбекистон Республикаси номидан ваколатли орган, ҳамда ўз маблағлари, қарз маблағлари эвазига инвестиция киритаётган чет эллик инвестор МТБ иштирокчилари ҳисобланади.

Хорижий инвесторларга МТБ шартлари асосида фойдаланишга қуйидаги талабларга жавоб берадиган ер майдонлари берилади:

ҳали исботланган фойдали қазилма захиралари йўқ бўлган;

геологик-қидирув ишлари ўтказиш учун катта молиявий ресурслар талаб этадиган;

илғор технологиялар ва техника жалб этилишини талаб қиладиган ер қаърининг истиқболли участкалари.

Ўзбекистон Республикаси томонидан МТБ доирасидаги вазифалар ваколатли давлат органи зиммасига юклатилади. Ваколатли давлат органи вазифаларининг бир қисми эса хусусийлаштирилиши мумкин бўлмаган давлат корхонаси ёки давлат улуши эллик бир фоиздан камайиши мумкин бўлмаган корхона – вакил қилинган компания зиммасига юклатилиши мумкин. Чет эллик инвестор томонидан эса МТБ шартларини бажариш вазифаси инвестор томонидан тайинланган оператор-компанияга юклатилади. Оператор-компания
хатти-ҳаракатлари учун инвестор ўз мулки билан жавоб беради.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ёки у ваколат берган орган томонидан МТБ имзоланган кундан эътиборан беш иш куни ичида МТБда кўрсатилган ер қаъри участкаларидан фойдаланиш ҳуқуқини берувчи лицензия инвесторга белгиланган тартибда берилади.

Қазиб олинган (ишлаб чиқарилган) маҳсулот давлат билан инвестор ўртасидаги битимга мувофиқ тақсимланади.

Ўзбекистон Республикасининг дастлабки МТБси 2001 йили Буюк Британиянинг «Trinity Energy Group» томонидан нефть-газ лойиҳаларини амалга ошириш мақсадида ташкил этилган «UzPEC» компанияси билан тузилган. [9]

2004 йилнинг июнь ойида «Қандим-Хаузак-Шоди-Қўнғирот» инвестиция лойиҳаси бўйича Россиянинг «ЛУКОЙЛ» компанияси ҳамкорлигида МТБ имзоланди ва шу йилнинг ноябрь ойида кучга кирди. Ушбу лойиҳада «ЛУКОЙЛ» компаниясининг улуши 90%ни, «Ўзбекнефтгаз» МХКнинг улуши 10%ни ташкил этади. Битим 35 йил муддатга тузилган. Олинадиган маҳсулот тақсимотида давлатнинг улуши 50%ни ташкил этади.

2007 йили Ховузак участкаси ҳамда 2011 йили Шоди участкаларида газ қазиб олишнинг йўлга қўйилиши ушбу битим натижасидир. 2013 йили ушбу участкаларда 3,74 миллиард кубометр газ ва 13,2 минг тонна газ конденсати қазиб олинди.[10], [14]

2007 йил 23 январда Ўзбекистон Республикаси ва «Союзнефтегаз Восток Лимитед» компанияси ўртасида Ўзбекистон Республикаси Жанубий Ғарбий Ҳисор ва Устюрт минтақаси ҳудудларидаги конлар бўйича МТБ 36 йил муддатга имзоланди ва шу йилнинг апрель ойида кучга кирди. Ушбу лойиҳа асосида Ўзбекистон Республикасининг Жануби-Ғарбий Ҳисор минтақасидаги Одамтош, Гумбулоқ ва Жарқудуқ-Янги Қизилча газ конденсати конларини ўзлаштириш объектлари қурилишини амалга ошириш режалаштирилган эди.

Хулоса ва таклифлар. Ўзбекистоннинг иқтисодий ўсишини таъминлашда нефть-газ соҳасининг аҳамияти жуда юқоридир. Шу билан бирга, ушбу тармоқ ривожланишида тўсиқ бўлаётган муаммолардан бири бўлиб соҳа бошқарув тизимида йўл қўйилаётган камчиликлар ҳисобланади. Булар бошқарув функцияларининг такрорланишида, ресурслардан оқилона фойдаланилмаётганликда ва шу кабиларда намоён бўлмоқда. Ушбу соҳанинг истиқболли ривожланиши учун нефть ва газ конларини қидириш, разведка қилиш ишларининг замонавий усулларини қўллаш, соҳага экологик жиҳатдан хавфсиз технологияларни татбиқ этиш, кадрлар малакасини ошириш каби вазифаларни амалга ошириш зарур.

Юқорида барча санаб ўтилган нефть ва газ конларини қидириш ва разведка қилиш ишларини амалга оширувчи хорижий компаниялар, шунингдек, улар томонидан жалб этиладиган хорижий пудрат ва ёрдамчи пудрат ташкилотларига Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қуйидаги имтиёзлар берилган:

геология-разведка ишларини ўтказиш даврида мақсадли давлат жамғармаларига барча турдаги солиқлар ва мажбурий ажратмаларни;

қидириш, разведка қилиш ва бошқа тегишли ишларни амалга ошириш учун зарур бўлган машина ускуналарни, моддий-техника ресурслари ва хизматларни импорт қилиш чоғида божхона тўловларини (божхонада расмийлаштириладиган ишлар учун олинадиган йиғимлардан ташқари) тўлашдан озод этилган.

Нефть ва газ конларини қидириш ва разведка қилиш ишларини амалга оширган хорижий компаниялар иштирокида ташкил этилган нефть ва газ қазиб чиқарувчи қўшма корхоналар эса нефть ёки газ қазиб олинишидан бошлаб етти йил муддатга фойда солиғи тўлашдан озод қилинган. Шу билан бирга Ўзбекистон Республикасида нефть ва газ конларини қидириш, разведка қилиш ҳамда қазиб чиқариш билан шуғулланувчи хорижий компанияларга қўшимча имтиёзлар ва преференциялар берилиши мумкин.

Наманган вилоят маъмурий судининг судьяси Қ.Тажиматов

Қишлоқ хўжалиги мақсадлари учун ер участкаларини ижарага бериш тартиби белгиланди.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ер муносабатларида тенглик ва шаффофликни таъминлаш, ерга бўлган ҳуқуқларни ишончли ҳимоя қилиш ва уларни бозор активига айлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2021 йил 8 июндаги ПФ-6243-сон Фармонининг ижросини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 24 ноябрь 2021 йилдаги “Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини ижарага бериш тартибига доир норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тасдиқлаш тўғрисида”ги 709-сонли қарори билан Деҳқон хўжалиги юритиш учун ер участкаларини ижарага беришнинг маъмурий регламенти тасдиқланди.

Унга кўра, юридик шахсларга қишлоқ хўжалиги мақсадлари учун ер участкаларини очиқ электрон танлов орқали ижарага берилади.

Қишлоқ хўжалиги мақсадлари учун ер участкаси қуйидаги ўлчамларда ижарага берилади:

сабзавот-полизчилик йўналишига — камида 3 гектар;

боғдорчилик, узумчилик йўналишига — камида 3 гектар;

чорва озуқа экинларини етиштириш учун бир шартли бош чорва молга ҳисоблаганда суғориладиган ерлардан — камида 0,3 гектар, лалмикор ерлардан — камида 1 гектар, яйловлар ва пичанзорлардан — камида 2 гектар;

пахта ва ғаллачилик йўналишига — камида 30 гектар;

ғаллачилик ва сабзавотчилик йўналишига — камида 10 гектар;

сунъий сув ҳавзаларида балиқ етиштиришга — камида 0,01 гектар.

Кадастр йиғмажилдини (паспортини) тайёрлаш ва ер участкасини давлат мулки сифатида давлат рўйхатидан ўтказиш харажатлари қонунчилик ҳужжатларида белгиланган миқдорларда маҳаллий бюджет маблағлари ҳисобидан қопланади.

Жисмоний ва юридик шахслар ваколатли органлар томонидан мурожаатни кўриб чиқиш асоссиз равишда рад этилганлиги устидан бўйсунув тартибида юқори турувчи органга ёки бевосита судга шикоят қилишга ҳақли.

Ушбу ҳолатда мансабдор шахснинг хатти-ҳаракатлари юзасидан берилган шикоятлар маъмурий судлар томонидан кўриб чиқилади.

Танлов ўтказиш тўғрисидаги эълон қўшимча равишда оммавий ахборот воситаларида, шунингдек, туман (шаҳар) ҳокимлигининг расмий веб-сайти ва газеталарида ҳам эълон қилиниши мумкин.

Очиқ электрон танлов хабарнома ва лот ҳақида эълон берилган кундан бошлаб 15 календарь кунидан сўнг ўтказилади.

Талабгорлар очиқ электрон танловда иштирок этиш учун:

савдо платформаси орқали ушбу Регламентга 3-иловада келтирилган шаклдаги аризани ЭРИ билан тасдиқлаб юборади;

ер участкаси майдони 30 гектаргача бўлганда — базавий ҳисоблаш миқдорининг беш баравари, 30 гектардан 100 гектаргача бўлган ҳолларда — базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн баравари, 100 гектар ёки ундан кўп бўлганда — базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдоридаги закалат пулини операторнинг махсус депозит ҳисобварағига киритади.

Шунингдек, мазкур Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 24 ноябрь 2021 йилдаги “Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини ижарага бериш тартибига доир норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тасдиқлаш тўғрисида”ги 709-сонли қарори билан қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини иккиламчи ижарага беришнинг маъмурий регламенти ҳам тасдиқланди.

Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини иккиламчи ижарага бериш деганда нимани тушунамиз?

Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини иккиламчи ижарага бериш – қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш мақсадида ижара ҳақи эвазига иккиламчи ижарага олувчига белгиланган муддатга фойдаланиш учун бериш тушунилади.

Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкалари иккиламчи ижарага ихтиёрийлик асосида иккиламчи ижарага берувчининг ташаббуси билан иккиламчи ижарага олувчининг розилигига кўра фақат қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш мақсадида берилади.

Қуйидаги ер участкалари иккиламчи ижарага берилмайди:

деҳқон ва томорқа хўжаликлари берилган ер участкалари (Ер кодекснинг 243-моддасига мувофиқ вақтинча фойдаланишга берилиши мумкин);

жамоа боғдорчилиги, полизчилиги ва узумчилиги учун берилган ер участкалари;

инвестиция шартномаси ёки давлат-хусусий шериклик шартлари асосида ижарага берилиб, фойдаланишга киритилмаган қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкалари.

Шартнома иккиламчи ижарага берувчи ва иккиламчи ижарага олувчи ўртасида ёзма шаклда, қоғоз ёки электрон ҳужжат шаклида тузилади.

Қоғоз шаклидаги шартнома камида 4 нусхада тузилади.

Қуйидаги ҳолларда шартномани давлат рўйхатидан ўтказиш рад этилади:

мурожаат ваколатсиз шахс томонидан имзоланган ёки умуман имзоланмаган тақдирда;

иккиламчи ижарага берилаётган ер участкаларига бўлган ижара ҳуқуқи ижарага берувчига тегишли бўлмаганда;

иккиламчи ижарага берилаётган ер участкаларига бўлган тегишли ҳуқуқ белгиланган тартибда давлат рўйхатидан ўтмаганда;

иккиламчи ижарага бериш шартномаларини давлат рўйхатидан ўтказиш учун тўлов амалга оширилмаганда;

қонунчиликка мувофиқ кўрсатилган ер участкасини иккиламчи ижарага бериш мумкин бўлмаганда.

Хулосада рад этиш асослари аниқ кўрсатилиши шарт.

Мазкур бандда кўрсатилмаган бошқа ҳолатлар асосида шартномани давлат рўйхатидан ўтказиш рад этилишига йўл қўйилмайди.

Ваколатли орган қароридан норози бўлган шахслар белгиланган тартибда юқори турувчи органга ёки судга шикоят қилишлари мумкин.

Демак, юқоридаги ваколатли органнинг қарорини ҳақиқий эмас деб топиш ҳақидаги талаб билан маъмурий судга шикоят қилинади ва бундай низолар маъмурий судлар томонидан кўриб чиқилади.

Инвестиция шартномаси ёки давлат-хусусий шериклик асосида ижарага берилган қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларининг фақат фойдаланишга киритилган қисми иккиламчи ижарага берилиши мумкин.

Шартнома тарафларнинг ўзаро келишувига кўра ёки суд тартибида бекор қилиниши мумкин.

Тарафлар ўртасида шартнома шартларидан келиб чиқадиган низолар ҳамда шартномани бекор қилиш, ҳақиқий эмас деб топиш ҳақидаги низолар эса маъмурий суднинг судловига тааллуқли ҳисобланмайди.

Наманган туманлараро маъмурий судининг судьяси

Рахимов Сойибжон

Мансабдор шахсларининг қарорлари юзасидан суд ишларини юритишдаги муаммолар ва такомиллаштириш истиқболлари.

Давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев ўзининг сайловолди дастурида суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотларнинг асосий йўналишларига тўхталиб ўтар экан, мансабдор шахсларнинг қарорлари устидан берилган шикоятларни кўриб чиқиш тизимини такомиллаштириш, бу борада маъмурий судларнинг ўрни ва ролини кучайтириш мақсадида, судларнинг ваколатлари кенгайтириш таклифини илгари суриш баробарида, маъмурий судларга давлат идоралари томонидан етказилган зарарни қоплаш ва бошқа ҳуқуқий оқибатларга оид масалаларни ҳал қилиш ваколатини бериш масаласига эътибор қаратиб ўтдилар.

Бундан ташқари, энди қарор ноқонуний эмаслигини судда исботлаш мажбурияти, уни қабул қилган мансабдорнинг ўзига юклаш, мансабдор шахслар маъмурий суд қарорини бажармаган тақдирда, уларга нисбатан “ошиб борадиган” жарима ва бошқа ҳуқуқий чораларни қўллаш тартиби илгари сурилди.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев инаугурация маросимидаги нутқларида “Биз мамлакатимиз ривожини, аҳоли фаровонлигини таъминлашда ҳал қилувчи ўрин эгаллайдиган тадбиркор ва мулкдорлар ҳуқуқларини ҳар томонлама ҳимоя қиламиз. Бу борада қонун бузилишини мутлақо йўл қўйиб бўлмайдиган фавқулодда ҳолат деб баҳолаймиз.

Шу муносабат билан хусусий мулк устуворлиги қонунларимизда асосий тамойил сифатида белгиланди. Давлат идораси маълумотига ишониб мол-мулк сотиб олган шахснинг ҳуқуқи бузилмаслиги таъминланади»[1], — деб таъкидлаб ўтишди.

Давлатимиз раҳбари томонидан қонун устиворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ соҳасини ислоҳ қилиш борасидаги таклифларидан келиб чиққан ҳолда мансабдор шахсларининг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисидаги ишларни судда кўришнинг ўзига хос ҳусусиятлари юзасидан қонунчиликка ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тақозо этади.

Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг 913-XII-сонли қонуни билан 1993 йил 2 сентябрда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида”ги қонунининг 29-моддасига кўра, ҳокимнинг Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунларига, Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Ҳукуматининг ҳужжатларига зид, прокурор протест билдирган қарорлари шу ҳокимнинг ўзи томонидан ёки юқори турувчи ҳоким ёинки Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, заруратига қараб эса Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қайта кўриб чиқилади. [2]

Бироқ, 2018 йил 8 январь куни қабул қилиниб, 2019 йил 8 январдан бошлаб кучга кирган Ўзбекистон Республикасининг “Маъмурий тартиб-таомиллар тўғрисида”ги Қонунининг59-моддасининг иккинчи қисмига кўра, маъмурий ҳужжатни бекор қилиш ёки ўзгартириш зарурияти қонунчиликдаги ўзгартишлар, жамоат манфаатларига бўлган таҳдиднинг олдини олиш, маъмурий ҳужжатнинг қонунчиликка номувофиқлиги аниқланганлиги сабабли юзага келган ҳолларда ва қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда маъмурий орган ўзи қабул қилган маъмурий ҳужжатни ўз ташаббусига кўра бекор қилишга ёки ўзгартиришга ҳақли.

Тўртинчи қисмига кўра эса, маъмурий ҳужжат қонунчиликка мувофиқ эмас деб топилган тақдирда, у маъмурий орган томонидан бекор қилиниши ёки ўзгартирилиши керак.[3]

Ўзбекистон Республикасининг “Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида”ги Қонуннинг 18-моддасининг тўртинчи қисмига кўра, тенг юридик кучга эга бўлган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ўртасида тафовутлар бўлган тақдирда, кейинроқ қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжат қоидалари амал қилади.[4]

Демак, маъмурий орган ҳисобланган маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг мансабдор шахслари ўзининг маъмурий ҳужжатларини қонунчиликка номувофиқлигини аниқланган ҳолларда бекор қилиш ваколатига эга ҳисобланади.

Шундан келиб чиққан ҳолда, Ўзбекистон Республикасининг “Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида”ги қонунининг 29-моддасига, “Ҳокимнинг Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунларига, Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Ҳукуматининг ҳужжатларига зид эканлиги аниқланганда ва қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда маҳаллий давлат ҳокимияти органи ўзи қабул қилган маъмурий ҳужжатни ўз ташаббусига кўра, шунингдек, прокурор протест билдирган қарорлари шу ҳокимнинг ўзи томонидан ёки юқори турувчи ҳоким ёинки Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, заруратига қараб эса Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қайта кўриб чиқилади” деган таҳрирда баён этиш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз.

Судларда маҳаллий давлат ҳокимияти органлари мансабдор шахсларининг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш ёки хатти-ҳаракатларини қонунга хилоф деб топиш натижасида суднинг ҳал қилув қарори билан мансабдор шахсларга фақат низо предмети бўйича мажбурият юклаш билан чекланади.

Бироқ, бу билан ариза билан мурожаат қилган шахснинг ҳуқуқлари суд томонидан тўлиқ ҳимоя қилинмаган ҳисобланади. Чунки, мансабдор шахснинг ғайриқонуний хатти-ҳаракати ёки қонунга зид қарори натижасида фуқаро ва тадбиркорлар ёки юридик шахслар моддий ва маънавий зарар кўриши табиий. Ушбу ҳолатда етказилган моддий ва маънавий зарарни ундириш масаласида фуқаролик судига мурожаат қилиш ҳуқуқи мавжуд бўлса-да, бироқ амалиётда ҳар доим ҳам ушбу ҳуқуқдан фойдаланилмайди. Чунки, етказилган моддий ва маънавий зарарни ундириш учун судга мурожаат қилишда манфаатдор шахс судга тегишла тартибда такроран ҳужжатлар тайёрлаши, давлат божи ва почта ҳаражатларини тўлаши, бундан ташқари, яна суд муҳокамасини кутиши керак бўлади. Бундай имконият ҳар доим ҳам ҳаммада бирдек бўлавермайди.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 11-моддасига кўра зарарни тўлаш ва маънавий зиённи қоплаш бу фуқаролик ҳуқуқларини ҳимоя қилиш усулларидан бири ҳисобланади.

Судлар томонидан моддий ва маъанавий зарарни ундириш билан боғлиқ низоларни кўриб чиқиш механизмини таҳлил қилганимизда Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 34-моддасига кўра, фуқаронинг меҳнат, пенсия ва уй-жойга доир ҳуқуқларни тиклаш, мол-мулкни ёки унинг қийматини қайтариб бериш, ғайриқонуний ҳукм қилиш, ғайриқонуний равишда жиноий жавобгарликка тортиш, эҳтиёт чораси сифатида ғайриқонуний қамоққа олиш ёхуд ҳибсга олиш тарзида ғайриқонуний маъмурий жазо қўллаш натижасида етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш тўғрисидаги даъволар даъвогарнинг яшаш жойидаги судга ҳам тақдим этилиши мумкин ва фуқаролик ишлари бўйича судларда ҳал этилади.

Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 38-моддасига кўра маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахс маъмурий ҳуқуқбузарлик оқибатида келтирилган зарарни қоплаши шарт.

Башарти маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этиш оқибатида жисмоний шахсга, корхона, муассаса, ташкилотга, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи ёки давлатга етказилган мулкий зарар белгилаб қўйилган базавий ҳисоблаш миқдоридан кўп бўлмаса, бевосита маъмурий орган (мансабдор шахс) жазо қўлланиш пайтида айбдор бу зарарни қоплаши тўғрисидаги масалани ҳам ҳал этишга ҳақлидир, жиноят ишлари бўйича суд эса — бу масалани етказилган зарар миқдоридан қатъи назар ҳал қилиш ваколатига эга ҳисобланади.

Бошқа ҳолларда маъмурий ҳуқуқбузарлик натижасида етказилган мулкий зарарни қоплаш фуқаролик-ҳуқуқий тартибида ҳал қилинади.[5]

Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексининг бешинчи бўлими жиноят натижасида етказилган мулкий зиённи қоплаш деб номланиб, унда жиноят процессида фуқаровий даъво, бошқа мулкий ундириш тартиби алоҳида 33-боб сифатида киритилган.

Демак, юқоридагиларни инобатга олган ҳолда, маъмурий судлар томонидан ҳам оммавий-ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқадиган, судда айнан кўрилаётган низо предмети бўйича зарарни қоплаш масаласини бир вақтда кўриб чиқиш мақсадга мувофиқ деб, ҳисоблаймиз.

Чунки жавобгар маъмурий органнинг ноқонуний қарори ва хатти-ҳаракати оқибатида ҳар қандай шахс моддий ва маънавий зарар кўриши мумкин.

Биз маъмурий судларда зарар масаласини ҳал этиш орқали биринчидан, аризачининг фуқаролик ҳуқуқларини ҳимоя қилиш таъминланса, иккинчидан келажакда маъмурий органлар томонидан қасддан қонун талабларини бузиш ҳолатларини камайишига, учинчидан, фуқаро ва юридик шахсларнинг вақти ва маблағи тежалишига, яъни етазилган зарарни ундириш бўйича фуқаролик судига қайта мурожаат қилишнинг олди олинган бўлади.

Юқоридагиларни инобатга олган ҳолда Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекснинг 27-моддасининг иккинчи қисмини қуйидаги таҳрирда баён этиш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз.

Суд фуқаролар ва юридик шахсларнинг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги маъмурий ва бошқа оммавий ҳуқуқий муносабатлар натижасида етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш тўғрисидаги масаласини ҳал қилади.

Наманган туманлараро маъмурий суди судьяси

Мадрахимов Фахриддин

Сайловчи сайлов участкаси томонидан рўйхатга олинмаса қаерга мурожаат қилади?

Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари жамият ва давлат ишларини бошқаришда бевосита ҳамда ўз вакиллари орқали иштирок этиш, яъни сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эгадирлар.

Жорий йилнинг 24 октябрь куни мамлакатимиз тарихида муҳим сиёсий жараён – Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови бўлиб ўтадиган кун.

Ўзбекистон Республикасининг Сайлов кодексига кўра, сайлов кунига қадар ёки сайлов куни ўн саккиз ёшга тўлган, рўйхат тузилаётган пайтда мазкур сайлов участкаси ҳудудида доимий ёки вақтинча истиқомат қилаётган фуқароларнинг фамилиялари сайловчилар рўйхатига киритилади.

Демак, сайловчилар доимий ва вақтинча истиқомат қилиш жойи бўйича сайловчилар рўйхатига киритилади. Яъни сайловчи “А” туманида рўйхатда туради, бироқ у “Б” туманида вақтинча яшаб келаётган бўлса, у рўйхатда турган жой бўйича эмас, балки вақтинча ёки доимий яшаётган жой бўйича сайловчилар рўйхатига киритилади.

Сайловчилар рўйхатига ҳар бир сайловчининг фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган санаси ва яшаш жойи манзили киритилади.

Сайловчилар рўйхатлари сайловчиларнинг ягона электрон рўйхатини шакллантириш бўйича ахборот тизими маълумотлари асосида тузилади.

Шунингдек, ҳарбий қисмлардаги ҳарбий хизматчиларнинг, шунингдек ҳарбий хизматчилар оила аъзоларининг ва бошқа сайловчиларнинг рўйхатлари, агар улар ҳарбий қисмлар жойлашган ҳудудларда яшаса, ҳарбий қисмларнинг командирлари тақдим этадиган маълумотлар асосида тузилади. Ҳарбий қисмлардан ташқарида истиқомат қилувчи ҳарбий хизматчилар яшаш жойлари бўйича умумий асосларда сайловчилар рўйхатига киритилади.

Бундан ташқари, санаторийларда ва дам олиш уйларида, касалхоналарда ва бошқа стационар даволаш муассасаларида, қамоқда сақлаш ва озодликдан маҳрум этиш жойларида тузилган участкалар бўйича сайловчилар рўйхатлари мазкур муассасалар раҳбарлари томонидан тақдим этиладиган маълумотлар асосида тузилади.

Сайлов комиссиялари аҳолини уйма-уй айланиб чиқиш натижалари бўйича сайловчининг Сайловчиларнинг ягона электрон рўйхатидаги фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган санаси ва яшаш жойи манзилига оид тузатишлар қилиб, сайловчилар рўйхатларига ўзгартишлар киритиши мумкин.

Сайловчиларнинг рўйхатлари сайловга ўн беш кун қолганида, Ўзбекистон Республикасининг чет давлатлардаги дипломатик ва бошқа ваколатхоналари ҳузурида, санаторийларда ва дам олиш уйларида, касалхоналарда ва бошқа стационар даволаш муассасаларида, олис ва бориш қийин бўлган ҳудудлардаги фуқаролар турган жойларда, қамоқда сақлаш ва озодликдан маҳрум этиш жойларида тузилган участкаларда эса сайловга уч кун қолганида ҳамма танишиб чиқиши учун тақдим этилади.

Сайлов комиссиялари сайловчиларнинг рўйхатлари ҳамма танишиб чиқиши учун тақдим этилганидан кейин ҳам уларга ўзгартишлар киритиши мумкин.

Сайловчиларнинг рўйхатларига ўзгартишлар киритиш сайловга беш кун қолганида тўхтатилади.

Ҳар бир фуқаро сайловчиларнинг рўйхатларидаги хато ёки ноаниқлик тўғрисида дастлаб участка сайлов комиссиясига арз қилиши мумкин бўлади. Участка сайлов комиссияси эса 24 соат ичида мурожаатни текшириши ва хатони ёки ноаниқликни бартараф этиши ёхуд мурожаат қилувчига унинг мурожаати рад этилганлиги тўғрисида асослантирилган жавоб бериши шарт ҳисобланади.

Агар сайловчи участка сайлов комиссиясининг ҳаракатлари ва қарорларидан норози бўлган тақдирда эса ушбу ҳаракат ёки қарори устидан участка сайлов комиссияси жойлашган худуддаги туманлараро маъмурий судига шикоят қилиши мумкин.

Шунингдек, номзод кўрсатган сиёсий партиялар органлари, номзодлар, ишончли вакиллар, кузатувчилар ва сайловчилар сайлов комиссияларининг қарорлари устидан ушбу қарорлар қабул қилинганидан кейин беш кун ичида судга шикоят қилиши мумкин бўлади. Бунда Марказий сайлов комиссиясининг қарорлари устидан қарор қабул қилинганидан кейин беш кун ичида Ўзбекистон Республикаси Олий судига шикоят қилинади. Келиб тушган шикоятлар судлар томонидан уч кун ичида, сайловга камида олти кун қолганида эса дарҳол кўриб чиқилади.

Наманган туманлараро маъмурий

судининг судьяси Рахимов Сойибжон

ҚАРОР ИЖРОСИДА МУАММОЛАР ЕЧИМИ БОР

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 3 март кунги “Нодавлат нотижорат ташкилотларини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш, уларнинг фаолияти эркинлиги, ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 5012-сонли қарорида 2017 – 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида фуқаролик жамияти институтларини ривожлантириш, уларнинг ижтимоий ва сиёсий фаоллигини ошириш давлат ва жамият қурилишини такомиллаштиришнинг асосий йўналиши сифатида белгилаб берилган. Чунки, айни вақтда нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари демократик ҳуқуқий давлат барпо этиш, жамиятда қонун устуворлигини таъминлаш ҳамда мамлакатнинг ижтимоий-сиёсий ва социал-иқтисодий салоҳиятини ошириш йўлида муҳим аҳамият касб этмоқда.

Республикамизда амалга оширилаётган ислоҳотларда фаол иштирокчи ва ҳамкор сифатида нодавлат нотижорат ташкилотларининг ролини янада ошириш, уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоясини мустаҳкамлаш, давлат томонидан қўллаб-қувватлаш кўламини кенгайтириш ҳамда уларга қулай шарт-шароитлар яратиш мақсадида муҳтарам Президентимизнинг ушбу қарор қабул қилинди. Қарорда алоҳида таъкидланганидек, 2021 йил 1 мартдан бошлаб нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан рўйхатдан ўтказувчи органни хабардор қилган ҳолда хорижий манбалардан олинадиган пул маблағлари ва мол-мулкнинг бир календарь йилидаги жами суммаси базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма бараваридан юз бараваригача оширилиши, нодавлат нотижорат ташкилотини қайта рўйхатдан ҳамда унинг рамзини давлат рўйхатидан ўтказиш муддати бир ойдан ўн беш кунгача қисқартирилиши, ногиронлиги бўлган шахслар, фахрийлар, нуронийлар, хотин-қизлар, болалар жамоат бирлашмалари рамзларини давлат рўйхатидан (қайта рўйхатдан) ўтказиш учун давлат божи ундирилмайдиган бўлди. Энг муҳими, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ҳузуридаги Нодавлат нотижорат ташкилотларини ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фонди маблағларини бошқариш бўйича парламент комиссияси ҳамда Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотлари миллий ассоциациясининг таклифлари маъқулланиб, маҳаллий нодавлат нотижорат ташкилотларини ривожлантиришга қаратилган дастур ва лойиҳаларни молиялаштириш учун Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотларини қўллаб-қувватлаш жамоат фондига давлат субсидиясини ажратиб бориш; Ассоциация ва унинг ҳудудий бўлинмалари бошқарув ходимларининг умумий чекланган сонини 44 нафар этиб белгилаш ҳамда уларнинг меҳнатига ҳақ тўлаш миқдорларини икки бараварга ошириш; Ассоциация марказий аппарати ва ҳудудий бўлинмаларини зарур техника, автотранспорт воситаси, офис анжомлари, мебель жиҳозлари билан таъминлаш ҳамда бошқа моддий-техника базасини мустаҳкамлаш лозимлиги қайд этилди. Шунингдек, нодавлат нотижорат ташкилотлари ташаббусларини амалга ошириш учун уларга қулай ҳуқуқий, иқтисодий ва ижтимоий шароитлар яратишга кўмаклашиш, мамлакатда демократик жараёнларни барқарор ривожлантириш ва илгари суришда аъзолар ҳамда ҳамкорларнинг саъй-ҳаракатларини бирлаштириш каби муҳим йўналишларга ҳам алқоҳида эътибор қаратилди.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 3 мартдаги 5012-сон ва 2021 йил 4 мартдаги “2021-2025 йилларда фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”ги 6181-сон Фармони ижросини таъминлаш бўйича Адлия вазирлиги томонидан “Йўл харитаси” ишлаб чиқилиб, унинг 41-бандида Фармон ижроси бўйича амалга оширилаётган чора-тадбирлар натижадорлиги юзасидан Ўзбекистон Республикаси Президентига ахборот тайёрлаш вазифаси юклатилган.

Бугунги кунда вилоятда жами 774 та нодавлат нотижорат ташкилотлари давлат ва ҳисоб рўйхатидан ўтказилган бўлиб, мазкур нодавлат нотижорат ташкилотларидан 478 таси давлат рўйхатига, 296 та нодавлат нотижорат ташкилотлар ҳисоб рўйхатига олинган. Рўйхатга олинган нодавлат нотижорат ташкилотларининг аксарияти қисми ёшлар, болалар, бандлик, хотин-қизлар, нуронийлар, атроф-муҳит муаммолари билан шуғулланувчи нодавлат нотижорат ташкилотларидан иборат.

Жумладан, ёшлар ва болалар соҳасида 75 та, хотин-қизлар соҳасида 51 та, нуронийлар соҳасида 40 та ва атроф-муҳит муаммолари билан шуғулланувчи нодавлат нотижорат ташкилотлари 178 тани ташкил этади.

Фармон ва “Йўл харитаси” ижросини таъминлаш юзасидан бошқарма томонидан қуйидаги ишлар амалга оширилди. Жумладан, мамлакатимизда эълон қилинаётган йилда амалга оширишга оид давлат дастурида иштирок этаётган нодавлат нотижорат ташкилотлар сонини ошириш борасида вилоятдаги фаол нодавлат нотижорат ташкилотлар сифатида “Меҳржон” аёллар ва болалар маркази ҳамда “Тараққиёт” аҳолини турмуш тарзини ривожлантириш маркази давлат дастури ижроси жараёнида иштирок этиш учун жалб қилиш юзасидан Адлия вазирлигига таклиф киритилди.

Бошқарма тижорат ташкилотлари томонидан “ижтимоий шартнома” асосида молиялаштириладиган (грант ажратиладиган) нодавлат нотижорат ташкилотлари сонини ошириш юзасидан тижорат ташкилотлари билан нодавлат нотижорат ташкилотлари ўртасида ҳамкорлик ўрнатилишига кўмаклашиш мақсадида улар иштирокида зарур тадбирларни (учрашувлар) амалга оширишда “кўприк” вазифасини ўтаб келмоқда. Хусусан, ўтган даврда бошқарма ташаббуси билан давлат органлари ва нодавлат нотижорат ташкилотлари ўртасидаги ўзаро алоқа ва ҳамкорликни янада мустаҳкамлаш мақсадида 6 тадан ортиқ давра суҳбати ва семинар ташкил этилди. Нодавлат нотижорат ташкилотларига аъзолик масаласида оммавий ахборот воситаларида мақолалар эълон қилиш ва аҳоли орасида тарғибот ишларини амалга ошириш борасида “Меҳржон” аёллар
ва болалар маркази, Ўзбекистон “Аграр соҳа аёллари” уюшмаси Фарғона вилояти ҳудудий бўлинмаси, “Тадбиркор аёл” Ўзбекистон ишбилармон аёллар ассоциацияси Фарғона вилоят бўлими, “Қалб нури” аёллар ва уларнинг оилаларини ижтимоий-ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш маркази, “Тараққиёт” аҳолини турмуш тарзини ривожлантириш маркази, Ўзбекистон Қизил Ярим ой жамияти Фарғона вилоят ташкилоти ва унинг туман (шаҳар) бўлинмалари ҳамда Фарғона вилоят фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгаши
ва унинг туман (шаҳар) кенгашларига услубий ва амалий ёрдамлар кўрсатилди.

Адлия вазирлиги “Йўл харитаси”нинг 15-банди ижросини таъминлаш учун Фарғона вилоят ҳокими томонидан 2021 йил 19 мартда Фарғона вилоятида нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятини қўллаб-қувватлаш, улар билан ижтимоий шерикликни ривожлантириш бўйича 2021 йилга мўлжалланган “Йўл харитаси” тасдиқланган.

Йўл харитаси ижросини таъминлаш орқали нодавлат нотижорат ташкилотлари ва давлат органлари билан ҳамкорлиги самарасини янада оширишга эришиш назарда тутилган.

Давлат бошқаруви органлари томонидан бажарилаётган вазифа
ва функцияларни фуқаролик жамияти институтлари орқали амалга ошириш миқдорини кўпайтириш борасида асосий эътибор нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятини янада кучайтириш, давлат органлари билан бирга қўшма лойиҳаларни амалга ошириш, соғлиқни сақлаш, маданият, спорт, бандлик, ижтимоий хизматлар, экология, қурилиш, кадастр, транспорт, коммунал хўжалиги каби соҳаларда жойлардаги долзарб муаммоларни ҳал этиш ва ечимини топиш бўйича ижтимоий шерикликни ривожлантиришга қаратилмоқда.

Хуршиджон УМАРОВ, Фарғона вилояти Адлия бошқармасининг Нодавлат нотижрат ташкилотлар бўлими бошлиғи.

***

ФАРМОН ИЖРОСИ АСОСИЙ ЭЪТИБОРДА

Ўзбекистон Республикаси томонидан “2021–2025 йилларда фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”ги Фармони қабул қилинган. 2021 йил 4 март куни қабул қилинган ушбу 6181-сон Фармонда сўнгги йилларда нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш, давлат органлари ва улар ўртасида ижтимоий шерикликни кучайтириш, таъсирчан жамоатчилик назоратини амалга ошириш, шунингдек, ушбу соҳани тартибга солувчи ҳуқуқий базани такомиллаштириш борасида изчил ишлар олиб борилаётгани алоҳида таъкидланиб, хусусан, охирги тўрт йилда нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамияти бошқа институтларининг 1 270 дан ортиқ лойиҳаларини қўллаб-қувватлаш мақсадида Давлат бюджетидан 117 миллиард сўм миқдордаги маблағлар ажратилганлиги алоҳида таъкидланди.

Амалга оширилган чора-тадбирлар натижасида нодавлат нотижорат ташкилотларининг ҳуқуқий кафолатларини таъминлайдиган, замонавий демократик талабларга ва халқаро стандартларга жавоб берадиган норматив-ҳуқуқий база янада такомиллаштирилди. Бунинг натижасида 20 га яқин қонун, Ўзбекистон Республикаси Президентининг ҳужжатлари ва Ҳукуматнинг қарорлари қабул қилинди.

Нодавлат нотижорат ташкилотлари манфаатларини ифода этиш, давлат билан улар ўртасидаги кўприк вазифасини бажаришга қаратилган Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Жамоатчилик палатаси ташкил қилинди, шунингдек, аҳоли билан очиқ мулоқот олиб боришнинг янги самарали воситаларини жорий этиш мақсадида давлат органлари ҳузурида жамоатчилик кенгашлари фаолияти йўлга қўйилди.

Мамлакатимизда эркин фуқаролик жамиятини шакллантириш ва ривожлантириш, инсон ҳуқуқларини, қонуний манфаатларини, демократик қадриятларни ҳимоя қилиш, аҳолининг сиёсий маданияти ва ҳуқуқий онгини оширишга муносиб ҳисса қўшган нодавлат нотижорат ташкилотлари вакилларини рағбатлантириш мақсадида «Фуқаролик жамиятини ривожлантиришга қўшган ҳиссаси учун» кўкрак нишони таъсис этилди ҳамда соҳанинг 126 нафар фаоллари ушбу юксак мукофот билан тақдирланди.

Кўрилаётган чоралар натижасида сўнгги тўрт йилда фуқаролик жамиятининг энг асосий институти ҳисобланадиган нодавлат нотижорат ташкилотлари сони 20,7 фоизга ошди, шу жумладан 187 та йирик республика нодавлат нотижорат ташкилотлари ўз фаолиятини бошлади.

Шу билан бирга, ушбу ишларни сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш ҳамда мамлакатимизда фуқаролик жамиятини ривожлантиришнинг яқин ва ўрта муддатли истиқболларини белгилаб олиш зарур.

Фуқаролик жамиятини ривожлантиришнинг ташкилий-ҳуқуқий асосларини янада такомиллаштириш, нодавлат нотижорат ташкилотларининг роли ва аҳамиятини, ижтимоий фаоллиги ва фаолиятининг самарадорлигини ошириш, шунингдек, 2017 – 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Илм, маърифат ва рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йили» ва «Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили»да амалга оширишга оид давлат дастурлари ижросини таъминлаш мақсадида “2021 – 2025 йилларда фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси тасдиқланди. Ва қуйидагилар Концепциянинг устувор йўналишлари этиб белгиланди:

фуқаролик жамиятини ривожлантиришнинг ҳуқуқий асосларини изчил такомиллаштириш;

фуқаролик жамияти институтларига кўмак бериш ҳамда уларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш механизмини янада такомиллаштириш;

давлат ва жамият бошқарувида фуқаролик жамияти институтларининг фаол иштирок этиши учун зарур шарт-шароитлар яратиш;

давлат ижтимоий лойиҳаларини амалга оширишда фуқаролик жамияти институтларининг иштирокини янада кенгайтириш;

фуқаролик жамияти институтлари фаолиятининг очиқлигини таъминлаш.

Фармон билан белгилаб қўйилдики, Концепция ҳар икки йилда Вазирлар Маҳкамаси қарори билан алоҳида тасдиқланадиган «Йўл харитаси» орқали босқичма-босқич амалга ошириб борилади ва мақсадли кўрсаткичлар қуйидагиларни назарда тутади:

нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини давлат томонидан субсидиялар, грантлар ва ижтимоий буюртмалар шаклларида қўллаб-қувватлаш ҳажмини 2021 йилда камида 1,2 бараварга, 2025 йилда 1,8 бараварга ошириш;

Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, халқ депутатлари вилоятлар ва Тошкент шаҳар Кенгашлари ҳузуридаги нодавлат нотижорат ташкилотларини ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фондларига 2021 йилда 16 миллиард сўм, 2025 йилда 70 миллиард сўм маблағлар ажратиш;

Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотлари миллий ассоциацияси аъзолари сонини жами фаолият кўрсатаётган нодавлат нотижорат ташкилотлари сонига нисбатан 2021 йилда 10 фоизга, 2025 йилда 30 фоизга етказиш;

ҳар бир давлат органи ҳузуридаги жамоатчилик кенгашлари фаолиятида фуқаролар ташаббуси билан ташкил этилган нодавлат нотижорат ташкилотлари вакилларининг сонини (жами жамоатчилик кенгашлари таркибларига киритилган нодавлат нотижорат ташкилотлари вакилларининг сонига нисбатан) 2021 йилда 5 фоизга, 2025 йилда 25 фоизга етказиш;

нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан юқори турувчи ташкилотларга қонунчиликни такомиллаштириш юзасидан киритилган таклифларнинг умумий сонини 2021 йилда 1 000 тага, 2025 йилда 5 000 тага етказилишини таъминлаш;

мамлакатимизда эълон қилинадиган йилга оид давлат дастурида иштирок этаётган нодавлат нотижорат ташкилотлари сонини 2021 йилда 30 тага, 2025 йилдаги давлат дастурида – 50 тага етказиш;

амалдаги жараёнларни соддалаштириш ва профилактик чора-тадбирларни кучайтириш орқали нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан содир қилинаётган ҳуқуқбузарликларни (жами 2020 йилда содир қилинган ҳуқуқбузарликлар сонига нисбатан) 2021 йилда 3,8 фоизга, 2025 йилда 19,2 фоизга камайтириш;

2021 йилда 50 та, 2025 йилда 250 та нодавлат нотижорат ташкилотлари раҳбарларини Давлат бошқаруви академиясида қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш.

Фармонга мувофиқ, шундай тартиб ўрнатилдики, унга кўра, 2021 йил 1 апрелдан бошлаб нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятининг очиқлик индекси жорий қилинади ва унга кўра ҳар йил якунлари бўйича нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан амалга оширилган ишлар, ижтимоий шериклик даражаси, ажратилган субсидия, грант ва ижтимоий буюртмалар натижадорлиги ва бошқа муҳим фаолият кўрсаткичларига асосан уларнинг рейтинги тузилади;

Нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятининг очиқлик индекси Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Жамоатчилик палатаси (кейинги ўринларда — Жамоатчилик палатаси), Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотлари миллий ассоциацияси ва Адлия вазирлиги томонидан белгиланган тартибда шакллантирилади ва индекс натижалари уларнинг расмий веб-сайтларида эълон қилинади;

Нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятининг очиқлик индексини ишлаб чиқиш ва тўлиқ амалиётга жорий қилиш адлия органларига юклатилади.

Шундай қилиб, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 3 мартдаги “Нодавлат нотижорат ташкилотларини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш, уларнинг фаолияти эркинлиги, ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 5012-сон қарори ва 2021 йил 4 мартдаги “2021-2025 йилларда фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”ги 6181-сон Фармони ижросини таъминлаш бўйича Адлия вазирлиги томонидан ишлаб чиқилган “Йўл харитаси”нинг 41-бандига мувофиқ нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан 3 маротаба телевидениеда чиқиш қилинди, 40 тадан ортиқ семинар ва давра суҳбати ўтказилди. Фармоннинг мазмун-моҳияти ва амалий аҳамиятини кенг жамоатчиликка етказиш юзасидан бошқарма ва туман (шаҳар) адлия бўлимлари томонидан 2 маротаба телевидениеда, 130 маротабадан ортиқ веб-сайт ва ижтимоий тармоқларда чиқиш қилинди, 20 тадан ортиқ семинар, давра суҳбати ўтказилди ва 700 тадан ортиқ флаерлар тарқатилди.

2021 йил 19 мартда Фарғона вилоятида нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятини қўллаб-қувватлаш, улар билан ижтимоий шерикликни ривожлантириш бўйича 2021 йилга мўлжалланган “Йўл харитаси” тасдиқланиб, “Йўл харитаси” ижросини таъминлаш орқали нодавлат нотижорат ташкилотлари ва давлат органлари билан ҳамкорлиги самарасини янада оширишга эришиш назарда тутилган. Жаҳонгир РАҲИМОВ, Фарғона вилояти Адлия бошқармасининг Нодавлат нотижрат ташкилотлар бўлимини етакчи маслаҳатчиси.

Наманган туманлараро маъмурий судининг судьяси

Рахимов Сойибжон

Author: admin